Opis działań rakietowych w Polsce

Pomiędzy 1957 a 1974 rokiem w Polsce przeprowadzono szereg badań związanych z technologią rakietową, w tym testowanie paliwa rakietowego, odpalanie rakiet, wypuszczanie balonów oraz projektowanie spadochronów do obniżania grot rakiet. Pionierem tych działań był Jacek Walczewski, który w 1957 roku na Akademii Górniczo – Hutniczej w Krakowie utworzył Jednostkę Technologii Rakietowej. Celem było zasiedlenie kosmosu poprzez umieszczenie na orbicie polskiego sztucznego satelity.

Pierwszym głównym zadaniem było jednak zbudowanie rakiety meteorologicznej do badania górnych warstw atmosfery. W okresie przełomu lat 50. i 60. XX wieku zarówno Stany Zjednoczone jak i Związek Radziecki przeprowadzały eksplozje nuklearne w atmosferze. Radioaktywne skutki tych eksplozji były wyrzucane do stratosfery i potem rozchodziły się na całym świecie wiatrami. Rakiety meteorologiczne miały pomóc w monitorowaniu tych odpadów.

Początkowe prace nad technologią rakietową prowadzono na terenie Akademii Górniczo – Hutniczej, Pustyni Błędowskiej i Fortu Barycz w Krakowie. Następnie badania przeniesiono na lotniska w Czyżynach i Pobiedniku Wielkim niedaleko Krakowa oraz na wieżę spadochronową w Nowej Hucie. Pierwsze paliwo do rakiet uzyskano od wojska z radzieckich rakiet typu Katiusza. Testowano eksperymentalne rakiety RM oraz rakiety RASKO do rozpraszania chmur gradowych.

Dla zdobycia doświadczenia i pozyskania dodatkowych funduszy przeprowadzano także mniej konwencjonalne eksperymenty. Na zlecenie Polskiego Towarzystwa Stomatologicznego, za pomocą specjalnie przystosowanej rakiety, wysłano dwie myszy w celu badania wpływu sił przyspieszenia na uzębienie. Eksperyment zakończył się sukcesem i myszy bezpiecznie wróciły na ziemię.

W innym eksperymencie, na zlecenie Towarzystwa Filatelistycznego, uruchomiono pierwszą w Polsce, a być może nawet w Europie, pocztę rakietową. Koperty z korespondencją, oznaczoną specjalnym „stemplem rakietowym”, zapakowano do kapsuł rakiety. W pierwszym teście rakieta przemierzyła lotnisko, zaś w drugim korespondencja została wystrzelona w powietrze i bezpiecznie opadła na spadochronie.

Wspomniane badania miały na celu przygotowanie do kolejnych, które miały miejsce od 1964 roku na poligonie wojskowym w Ustce, a później na stacji rakietowej w Łebie (na terenie byłej niemieckiej bazy rakietowej). Testowano tam rakiety meteorologiczne. W 1970 roku, rakieta METEOR 2 wystrzelona z Łeby, osiągnęła pułap około 100 km, czyli granicę kosmosu.

Chociaż marzenie o umieszczeniu polskiego satelity w przestrzeni kosmicznej nie zostało zrealizowane. Zdaniem nieżyjącego już profesora Jacka Walczewskiego, polskie badania rakietowe zostały przerwane pod wpływem nieformalnych nacisków ze strony „wschodniego sąsiada”.

Wszystkie prowadzone badania, w tym próby odpalania rakiet, wypuszczanie balonów i testowanie spadochronów, były dokumentowane na filmach 16 mm (łącznie ponad 3 godziny materiałów). Filmy są przechowywane w Instytucie Meteorologii i Gospodarki Wodnej w Krakowie.

Dzięki wysiłkom operatora filmowego Piotra Augustynka oraz Stowarzyszenia Filmowego TRZECI TOR, zrealizowano projekt „Dosięgnąć Nieba”, dofinansowany przez Muzeum Historii Polski w Warszawie w ramach programu Patriotyzm Jutra. Przeprowadzono renowację i digitalizację archiwalnych taśm filmowych oraz przeprowadzono wywiady filmowe z naukowcami biorącymi udział w badaniach rakietowych. Wszystko to można obejrzeć na niniejszej stronie internetowej, która zawiera zdigitalizowane filmy, zdjęcia oraz fragmenty wywiadów.

Zdigitalizowane materiały filmowe zostały również przekazane do Muzeum Wyrzutnia Rakiet w Łebie, gdzie będą uzupełniać stałą ekspozycję.

Większość opisanych badań rakietowych została przeprowadzona przez pracowników Państwowego Instytutu Hydrologiczno – Meteorologicznego w Krakowie, gdzie w 1961 roku otwarto Pracownię Rakietowego Sondażu Atmosfery. Od 1963 roku w działania zaangażowany był również Instytut Lotnictwa w Warszawie, gdzie budowano rakiety meteorologiczne.